Çölyak (Gluten Enteropatisi) Nedir?
Çölyak hastalığı, gluten içerikli besin tüketiminin ince bağırsakta hasara yol açtığı ciddi bir otoimmün bozukluktur. Ülkemizde her 100 kişiden 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir.
Çölyak hastalığı kalıtsaldır, yani genetik faktörü çok önemlidir. Çölyak hastalığı olan kişilerin 1. dereceden yakınlarında (ebeveyn, çocuk, kardeş) diğer insanlara kıyasla 10 kat daha fazla çölyak hastalığı gelişme riski vardır.
Çölyak hastalığı, bağırsaklarda emilimi sağlayan villus (tüysü oluşumlar) denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besin ögelerinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta kalıcı hasarlar oluşturan bir alerjik sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hasara buğday, arpa, çavdar gibi tahılların içerisinde bulunan gluten isimli bir protein türü sebep olmaktadır.
Çölyak Hastalığında Diyet Tedavisinde Tüketilmemesi Gereken Besinler:
✗ Galeta ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri.
✗ Malt kullanılan içecekler, bira votka cin v.b.
✗ Gluten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler.
✗ Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında gluten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında bilgi edinilmelidir.
✗ Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için tüketilmemelidir. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.
Çölyak hastaları buğday, çavdar ve arpa içeren yiyeceklerden kesinlikle tüketmemelidir. Çapraz bulaşma ile örneğin bir kesme tahtası veya tost makinesinden kırıntı gibi küçük miktarlarda glüten tüketilmesi durumu bile ince bağırsak hasarını / irritasyonunu tetikleyecektir.
Glutensiz beslenme noktasında yulaf tüketimi dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Yulaf tahılı gluten içermez. Yulafta glüten yerine, avenin adı verilen bir protein vardır. Fakat yulaf; buğday, arpa veya çavdar ile yan yana yetiştirildiklerinde çapraz temas meydana gelebileceğinden sadece glutensiz etiketlenmiş yulafların edinilmesi ve tüketilmesi güvenli olacaktır.
Dışarıda geçirilen bir öğünde “glutensiz beslenmenin” sürdürülebilirliği noktasında; siparişinizi vermeden önce çölyak hastası olduğunuzu şefe mutlaka iletin. Dışarıda yemek için en uygun tercih ızgara, soslanmamış etler ve buharda pişirilmiş sebzeler olacaktır. Hem sağlıklı hem glutensiz tercihinizi kırmızı et yerine ızgara balık ve haşlanmış sebzeden yana kullanabilirsiniz.
Glutensiz beslenmede güvenle tüketilebilecek tahıllar:
✔ Karabuğday: Karabuğday, antioksidanlarla dolu, besin değeri yüksek bir tahıldır. Mükemmel krepler için karabuğday unu deneyebilirsiniz.
✔ Mısır, mısır unu, mısır irmiği: Mısır bazlı tahıllar glutensiz diyetinize renk katacaktır. İçerdikleri antioksidanlar ve liflerle diyetinize muhteşem katkıda bulanacak.
✔ Yulaf, yulaf ezmesi: Bol miktarda Omega-3 ve lif içerir. İçerdiği B vitaminleriyle sinir sisteminin işlevini geliştirir.
✔ Amaranth: Amaranth sindiriminize yardımcı olur ve kemik sağlığını destekler. Proteinden zengin amaranth ayrıca lif, manganez, magnezyum, fosfor ve demir kaynağıdır.
✔ Kahverengi Pirinç: Kan yağlarının ve kolestrolün azalmasını ve kalp-damar sağlığının korunmasında rol oynar.
✔ Kinoa, kinoa patlağı: Çoğu bitki gıdası, vücudunuz tarafından gerekli olan bir veya iki temel amino asitten yoksun olsa da, kinoa sekizini de içerir. Ayrıca zengin magnezyum ve demir kaynağıdır.
✔ Sorgum: Lif bakımından zengin olan bu tahıl sindirim sürecinde emilimi yavaşlatarak kan şekeri seviyesini dengelemede yardımcıdır. Glutensiz una Sorgum unu da karıştırarak mix olarak tariflerinizde kullanabilirsiniz.
✔ Teff: B vitaminlerinden zengin içeriği nedeni ile bağışıklık sistemini güçlendirir.
✔ Darı: Zengin magnezyum, fosfor, bakır ve bitkisel protein kaynağıdır.
Glutensiz, sağlıklı ve pratik tarifler için instagram sayfamı takip edebilirsiniz.